رشد اقتصاد جهانی به اغلب کسب و کارها دسترسی بیشتر از قبل به تمام بازارهای جهانی را داده است . امروز کالاها در کشورهای بیشتر ، در مقادیر بزرگتر ، با تنوع بیشتر و در نتیجه با سرعت بیشتری به فروش می رسند . اما همچنان که حجم و پیچیدگی تجارت جهانی افزایش می یابد ، امکان سوء تفاهمات و اختلافات پر هزینه نیز به دلیل آنکه قراردادهای فروش در بردارنده نکات حقوقی و فنی کافی نیست بیشتر می شود .
مجموعه قواعد اتاق بازرگانی بین المللی در مورد استفاده از اصطلاحات تجاری داخلی و بین المللی ، با تسهیل جریان تجارت جهانی ، این ریسک را تحت پوشش قرار می دهد . ارجاع به یک قاعده از مجموعه قواعد اینکوترمز در قرارداد فروش کالاها ، به وضوح تعهدات طرفین درباره موضوعاتی چون ریسک ، هزینه و ترتیبات حمل و نقل و ترخیص گمرگی را روشن می سازد و به این وسیله احتمال پیچیدگی ها و مشکلات حقوقی را به شدت کاهش می دهد . لازم به ذکر است قواعد اینکوترمز به خودی خود قرارداد فروش نیستند و بنابراین جانشین آن نیز نخواهند بود .
اتاق بازرگانی بین المللی نخستین بار در سال 1936 یک مجموعه از اصطلاحات استاندارد تجاری را ارائه کرد .این استاندارد قراردادی پذیرفته شده جهانی ، به طور منظم به روز رسانی می شود تا با تکامل تجارت بین الملل همراه باشد . قواعد اینکوترمز 2020 آخرین نسخه از مجموعه قواعد اینکوترمز است .
قواعد اینکوترمز موارد زیر را تشریح می کنند:
1-تعهدات :
میان خریدار و فروشنده چه کسی چه کاری انجام می دهد ؟ برای مثال چه کسی مسئول حمل و نقل یا بیمه کالا است ؟ چه کسی اسناد حمل و مجوزهای صادرات یا واردات را بایدتهیه کند ؟
2-ریسک :
کجا و چه موقع فروشنده کالا را تحویل می دهد ، به عبارت دیگر کجا ریسک از فروشنده به خریدار منتقل می شود یا نقطه انتقال ریسک کجاست ؟
3-هزینه ها :
کدام طرف مسئول کدام هزینه هاست ؟ برای مثال هزینه های حمل و نقل ، بسته بندی ، بارگیری ، تخلیه ، هزینه های مرتبط با بازرسی و موارد ایمنی به عهده کیست ؟
قواعد اینکوترمز 2020 عبارتند از :
EXW -EX WORKS(insert named place of delivery)
تحویل کالا در محل کار (نام محل تحویل ذکر شود )
کمترین تعهدات فروشنده و بیشترین تعهدات خریدار
کالای بسته بندی شده در منطقه فروشنده که از قبل به طور دقیق تعیین شده نظیر کارخانه یا انبار فروشنده در اختیار خریدار قرار داده میشود .
فروشنده تعهدی درباره بارگیری و ترخیص کالا از گمرک ، قرارداد حمل ، بیمه ندارد .
در همه روش های حمل(زمینی ، دریایی ، هوایی ، ریلی) کاربرد دارد .
کلیه ریسک ها پس از تحویل کالا از بارگیری در مبدا تا انتقال به مقصد نهایی در تعهد خریدار است .
به خریدارانی که امکان انجام عملیات و تشریفات صدور کالا در کشور فروشنده را نداشته باشند توصیه نمی شود .
برای تجارت داخلی که نیازی به انجام تشریفات گمرکی نیست می تواند مناسب باشد .
FCA-Free Carrier(insert named place of delivery)
تحویل کالا در محل مقرر به حمل کننده (نام محل تحویل ذکر شود)
فروشنده باید کالا را در محل تعیین شده در قرارداد تحویل نماینده خریدار نماید .
اگر محل تعیین شده تحویل کالا محل کار فروشنده باشد ، فروشنده باید کالا را روی وسیله نقلیه خریدار بارگیری کند و اگر محل تحویل کالا محلی غیر از محل کار فروشنده باشد فروشنده باید کالا را روی وسیله نقلیه خود (قبل از تخلیه ) در اختیار خریدار قرار دهد .
اکیدا توصیه میشود نقطه محل تحویل کالا به طور دقیق مشخص گردد تا برای هر دو طرف روشن شود که چه موقع ریسک و هزینه ها به خریدار منتقل میشود .اگر نقطه دقیق مشخص نشود ممکن است برای خریدار مشکلاتی پیش آید ، در این حالت چنین تلقی میشود که این اختیار به فروشنده داده شده است تا نقطه تحویل را تعیین نماید و طبیعی است فروشنده حق دارد نقطه ای را انتخاب کند که برای منافع وی بهترین گزینه است .
فروشنده باید تشریفات صادرات را انجام دهد و کلیه هزینه های صادرات کالا را بپردازد .
قابل استفاده در تمامی روش های حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی ، هوایی،ریلی ).
فروشنده در قبال خریدار تعهدی ندارد قرارداد بیمه منعقد کند . با این حال فروشنده باید بر اساس درخواست خریدار اطلاعاتی که خریدار برای کسب پوشش بیمه لازم دارد را به او ارائه دهد.
CPT-Carriage Paid To
پرداخت کرایه حمل تا مقصد (نام محل مقصد ذکر شود )
این اصطلاح دارای دو نقطه مهم است زیرا که ریسک و هزینه در دو نقطه مختلف منتقل می شود .طرفین به خوبی میدانند که باید محل تحویل، یعنی جایی که ریسک به خریدارمنتقل میشود و محل تعیین شده در مقصد را که فروشنده موظف به انعقاد قرارداد حمل تا آن نقطه است، به روشن ترین شکل ممکن در قرارداد مشخص کنند. در صورتی که از چند حمل کننده برای حمل کالا به مقصد توافق شده استفاده شود و طرفین روی نقطه تحویل مشخصی توافق نکنند، نقطه مذکور کاملا به انتخاب فروشنده است که خریدار نظارتی به آن ندارد و انتقال ریسک زمانی است که کالا به اولین حمل کننده تحویل شده است.
قابل استفاده در تمامی روش های حمل و نقل کالا(زمینی، دریایی، هوایی، ریلی).
تفاوت بین نقطه پایان هزینه ها و محل انتقال مسئولیت یا ریسک از ویژگی های این ترم است.
طرفین باید دقت کنند تا نقطه تعیین شده در مقصد در قرارداد دقیقا مشخص باشد. چون فروشنده باید کرایه حمل کالا تا محل تعیین شده در مقصد مندرج در قرارداد فروش را بپردازد.
اگر فروشنده طبق قرارداد حمل، هزینه های تخلیه کالا در مقصد را پرداخته باشد، نباید هزینه های مذکور را از خریدار مطالبه نماید، مگر اینکه این موضوع در قرارداد توافق شده باشد.
اگر کالا به وسیله چند حمل کننده جابجا شود، فروشنده به محض تحویل کالا به اولین حمل کننده مسئولیت خود را به خریدار منتقل می کند. مگر آنکه در قرارداد توافق شده باشد که مسئولیت فروشنده تا مراحل بعدی مثلا تا بندر بارگیری کالا ادامه داشته باشد.
CIP- Carriage and Insurance Paid To
پرداخت کرایه حمل و بیمه تا مقصد (نام محل مقصد ذکر شود)
ویژگی های این قاعده:
قابل استفاده در تمامی روش های حمل و نقل کالا(زمینی، دریایی، هوایی، ریلی).
تفاوت بین نقطه پایان هزینه ها و محل انتقال مسئولیت(Risk)
طرفین باید دقت کنند تا نقطه تعیین شده در مقصد در قرارداد دقیقا مشخص باشد. چون فروشنده باید کرایه حمل کالا تا محل تعیین شده در مقصد مندرج در قرارداد فروش را بپردازد.
اگر فروشنده طبق قرارداد حمل، هزینه های تخلیه کالا در مقصد را پرداخته باشد، نباید هزینه های مذکور را از خریدار مطالبه نماید، مگر اینکه این موضوع در قرارداد توافق شده باشد.
اگر کالا به وسیله چند حمل کننده جابجا شود، فروشنده به محض تحویل کالا به اولین حمل کننده مسئولیت خود را به خریدار منتقل می کند. مگر آنکه در قرارداد توافق شده باشد که مسئولیت فروشنده تا مراحل بعدی مثلا تا بندر بارگیری کالا ادامه داشته باشد.
تفاوت ترم CIP با ترم CPT فقط در بیمه نمودن کالا در مسیر حمل توسط فروشنده می باشد.
DAP - Delivered at Place
تحویل کالا در محل مقرر در مقصد (نام محل مقصد ذکر شود)
ویژگی های این قاعده:
قابل استفاده در تمامی روش های حمل و نقل کالا(زمینی، دریایی، هوایی، ریلی).
همخوانی نقطه انتقال مسئولیت(RISK) و پرداخت هزینه ها(COST)
فروشنده ملزم به تخلیه کالا در مقصد نمی باشد، اما اگر بموجب قرارداد حمل هزینه تخلیه توسط فروشنده پرداخت شده باشد حق مطالبه جبرانی از خریدار را ندارد (مگر آنکه توافق دیگری بعمل آمده باشد )
DPU - Delivered at Place Unloaded
تحویل کالا در محل مقرر بصورت تخلیه شده (نام محل مقصد ذکر شود )
ویژگی های این قاعده:
قابل استفاده در تمامی روش های حمل و نقل کالا(زمینی، دریایی، هوایی، ریلی).
همخوانی نقطه انتقال مسئولیت (RISK) و پرداخت هزینه ها(COST)
پرداخت هزینه ها شامل هزینه تخلیه در محل تعیین شده در مقصد
فروشنده وظیفه ترخیص کالا (در گمرک مقصد) و پرداخت عوارض ورود و انجام تشریفات گمرکی مربوطه در گمرک مقصد را ندارد.
ترم DPU در اینکوترمز ۲۰۲۰ جایگزین ترم DAT شده است.
DDP - Delivered Duty Paid
تحویل کالا در محل مقرر با ترخیص و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی (محل مقصد ذکر شود)
ویژگی های این قاعده:
قابل استفاده در تمامی روش های حمل و نقل کالا(زمینی، دریایی، هوایی، ریلی).
حداکثر مسئولیت و وظایف قراردادی به عهده فروشنده است
انجام عملیات صدور و اخذ مجوزهای ورود و پرداخت هزینه های گمرکی در مقصد و ترخیص کالا برای ورود به عهده فروشنده است
اگر فروشنده امکان ترخیص کالا در مقصد را ندارد، بهتر است از این ترم استفاده نشود و ترم DAP استفاده شود
کالا باید روی وسیله نقلیه، آماده برای تخلیه در مقصد تعیین شده در قرارداد در اختیار خریدار قرارگیرد
FAS - Free Alongside Ship
تحویل کالا در کنار کشتی ( نام بندر حمل ذکر شود )
ویژگی های این قاعده:
فروشنده باید کالاها و سیاهه های تجاری را مطابق قرارداد فروش تهیه و عرضه کند ، کالاها را با قراردادن آن ها در کنار کشتی که خریدار مشخص می سازد (مثلا در اسکله یا روی دوبه ) در تاریخ مورد توافق به روش معمول در بندر تحویل دهد .
انتقال ریسک : پس از تحویل کالا در کنار کشتی ریسک از فروشنده به خریدار منتقل می شود
شیوه حمل : این قاعده فقط وقتی به کار می رود که برای حمل دریایی یا آب های درون سرزمینی باشد که در آن طرفین قصد دارند کالاها را با قرار دادن آن ها در کنار کشتی تحویل بگیرند . بنابراین این قاعده وقتی که کالاها قرار است قبل از اینکه کنار کشتی قرار گیرند به حمل کننده تحویل گردد مناسب نیست . برای مثال وقتی که کالاها در یک ترمینال کانتینری به حمل کننده سپرده میشود بهتر است از قاعده FCA استفاده شود .
بیمه : فروشنده و خریدار هیچ مسئولیتی در برابر یکدیگر برای خرید بیمه باربری ندارند ، و به طور طبیعی هر کدام از آن ها برای ریسک های خود می توانند بیمه نامه تهیه کنند.
FOB -Free On Board
تحویل کالا روی عرشه کشتی (نام بندر حمل ذکر شود )
تحویل کالا روی عرشه کشتی به این معنی که فروشنده کالاها را به خریدار روی عرشه کشتی نام برده شده بوسیله خریدار در بندر حمل نام برده شده یا خرید کالایی که به این نحو فروخته شده تحویل می دهد .
ریسک تلف شدن یا خسارت به کالاها وقتی که روی عرشه قرار گرفت از فروشنده به خریدار منتقل میشود و خریدار تمام هزینه ها را از آن به بعد به عهده دارد .
شیوه حمل : این قاعده فقط وقتی به کار میرود که برای حمل دریایی یا آب های درون سرزمینی باشد که در آن طرفین قصد دارند کالاها را با قرار دادن آن ها روی عرشه کشتی تحویل بگیرند .بنابراین قاعده FOB وقتی کالاها را قبل از که روی عرشه قرار گیرند به حمل کننده بسپارند مناسب نیست ، برای مثال وقتی که کالاها در یک ترمینال کانتینری به حمل کننده سپرده شود.وقتی چنین باشد ، طرفین باید قاعده FCA را در نظر بگیرند .
ترخیص کالا : فروشنده موظف است کالا را برای صادرات ترخیص کند اما برای ترخیص وارداتی تعهدی ندارد و ترخیص واردات به عهده خریدار است.
بیمه :فروشنده تعهدی به خریدار ندارد تا قرارداد بیمه را منعقد کند . با این حال باید به درخواست ، ریسک و هزینه خریدار ، اطلاعات در اختیار خود را که خریدار برای خرید بیمه لازم دارد ارائه دهد . به طور طبیعی هر کدام از طرفین برای ریسک های خود می توانند بیمه نامه تهیه کنند.
CFR - Cost and Freight
قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد (نام بندر مقصد ذکر شود )
ویژگی های این قاعده :
فروشنده کالاها را روی عرشه کشتی در بندر مبداء تحویل خریدار می دهد و کرایه حمل تا بندر مقصد را نیز باید بپردازد .
شیوه حمل : از این قاعده فقط برای حمل و نقل دریایی یا آب های درون سرزمینی استفاده می شود . وقتی بیش از یک شیوه حمل و نقل قرار است مورد استفاده قرار گیرد و کالاها در یک ترمینال کانتینری به حمل کننده سپرده میشود باید از قاعده CPT استفاده شود .
ترخیص کالا : فروشنده موظف است کالا را برای صادرات ترخیص کند اما برای ترخیص وارداتی تعهدی ندارد و ترخیص واردات به عهده خریدار است.
بیمه :فروشنده تعهدی به خریدارندارد تا قرارداد بیمه را منعقد کند . با این حال باید به درخواست ، ریسک و هزینه خریدار ، اطلاعات در اختیار خود را که خریدار برای خرید بیمه لازم دارد ارائه دهد . به طور طبیعی هر کدام از طرفین برای ریسک های خود می توانند بیمه نامه تهیه کنند.
CIF - Cost Insurance and Freight
قیمت کالا ، بیمه و کرایه تا بندر مقصد (نام بندر مقصد ذکر شود )
ویژگی های این قاعده :
فروشنده کالا را روی عرشه کشتی به خریدار تحویل می دهد و هزینه حمل و هزینه بیمه تا بندر مقصد را نیز پرداخت میکند
شیوه حمل : از این قاعده فقط برای حمل و نقل دریایی یا آب های درون سرزمینی استفاده می شود . وقتی بیش از یک شیوه حمل و نقل قرار است مورد استفاده قرار گیرد و کالاها در یک ترمینال کانتینری به حمل کننده سپرده میشود باید از قاعده CIP استفاده شود .
در این قاعده دو بندر مهم است ، بندری که در آن کالاها روی عرشه کشتی تحویل داده می شود و بندری که مقصد کالاهاست چنانچه حمل و نقل بوسیله چند وسیله حمل انجام شود ، یعنی از شهر اول در کشور فروشنده کالا به شهر دوم با یک کشتی حمل و از شهر دوم با کشتی اقیانوس پیما به سمت بندر مورد نظر در کشور خریدار حمل شود . در چنین حالتی اگر در قرارداد فروش موضوع توافق نشود ، وضعیت پیش فرش این است که ریسک بر روی عرشه کشتی در شهر اول به خریدار منتقل شده است و دوره ای که در آن خریدار متحمل ریسک تلف شدن کالا می شود افزایش می یابد .
بیمه : فروشنده باید پوشش بیمه ای در مقابل ریسک خریدار به تلف شدن یا خسارت دیدن کالاها از بندر حمل تا حداقل بندر مقصد خریداری نماید .
نکته : این قاعده ممکن است در کشورهایی که مقرراتی برای الزام پوشش بیمه ای محلی دارند مانند کشور عزیزمان ایران مشکلاتی را بوجود بیاورد لذا توصیه میشود به جای این قاعده از CFR استفاده شود .
نکته دوم : فروشنده متعهد است بیمه باربری با کلوز c خریداری نماید مگر اینکه توافق خاصی در قرارداد برای پوشش بیمه ای بهتر انجام شود .
ترخیص کالا : فروشنده موظف است کالا را برای صادرات ترخیص کند اما برای ترخیص وارداتی تعهدی ندارد و ترخیص واردات به عهده خریدار است.